મથુરા શ્રી કૃષ્ણ જન્મભૂમિ હિન્દુ ધર્મના અનુયાયીઓ સાથે ઊંડો સંબંધ ધરાવે છે. હિન્દુઓ આ સ્થાનને દ્વાપર યુગમાં ભગવાન વિષ્ણુના અવતાર શ્રી કૃષ્ણ સાથે જોડે છે, જેમણે તે સમયગાળામાં મહાભારત યુદ્ધ દરમિયાન ગીતાનો ઉપદેશ આપ્યો હતો. એવું કહેવાય છે કે ભગવાન કૃષ્ણનો જન્મ આ સ્થાન પર જેલમાં થયો હતો, જ્યાં પાછળથી મંદિર બનાવવામાં આવ્યું હતું. કૃષ્ણ જન્મભૂમિ મંદિરનો ઈતિહાસ પણ હજારો વર્ષ જૂનો છે.
માન્યતા: એવું માનવામાં આવે છે કે શ્રી કૃષ્ણ જન્મસ્થાન મંદિર એ જ સ્થાન છે જ્યાં ભગવાન કૃષ્ણએ ક્રૂર રાજા કંસની જેલમાં પોતાને પ્રગટ કર્યા હતા. આ પછી તેણે પિતા વાસુદેવ અને માતા દેવકીને મુક્ત કર્યા. એવું માનવામાં આવે છે કે આ અવતારનો હેતુ દુષ્ટતાનો નાશ કરવાનો, સદ્ગુણોની રક્ષા કરવાનો અને વિશ્વમાં ધર્મ અને નીતિનું સામ્રાજ્ય સ્થાપિત કરવાનો હતો.
શ્રી કૃષ્ણ જન્મભૂમિનો ઈતિહાસઃ માહિતી અનુસાર, મથુરા પૂર્વે છઠ્ઠી સદીમાં સુરસેના સામ્રાજ્યની રાજધાની બની હતી. બાદમાં 4 થી 2જી બી.સી. ત્યાં સુધી મૌર્ય સામ્રાજ્યનું શાસન હતું. પાછળથી, સ્થાનિક લોકોના શાસન પછી, એક સદી બી.સી. ઈન્ડો-સિથિયનોએ જીત મેળવી હતી.
મંદિરના ઈતિહાસની વાત કરીએ તો અહીં પહેલું મંદિર 80-57 બીસીમાં બનાવવામાં આવ્યું હતું. વચ્ચે કરવામાં આવી હતી મહાક્ષત્રપ સૌદાસના સમયમાં આને લગતો એક શિલાલેખ મળી આવ્યો છે. જેમાં એવું કહેવામાં આવ્યું છે કે મંદિરનું નિર્માણ વાસુ નામના વ્યક્તિએ કરાવ્યું હતું. વિક્રમાદિત્યના સમયમાં 800 એડીમાં બીજી વખત અહીં મંદિરનું નિર્માણ થયું હતું. પાછળથી આ મંદિર સાથે મથુરાના અન્ય ઘણા મંદિરો 1017-18 ની વચ્ચે ગઝનીના મહમૂદ દ્વારા નષ્ટ કરવામાં આવ્યા હતા.
બાદમાં, મહારાજા વિજયપાલના શાસન દરમિયાન, 1150 માં, જજ નામના વ્યક્તિએ ફરીથી આ મંદિરનું નિર્માણ કર્યું. બાદમાં 16મી સદીની શરૂઆતમાં સિકંદર લોદી દ્વારા તેને તોડી પાડવામાં આવ્યું હતું. પાછળથી ઓરછાના શાસક વીરસિંહ જુદેવ બુંદેલાએ તેના ખંડેર પર એક વિશાળ અને ભવ્ય મંદિર બનાવ્યું.
એવું કહેવાય છે કે મુગલ બાદશાહ ઔરંગઝેબે 1669-70માં અહીં બનેલા કેશવનાથ મંદિરને નષ્ટ કરી દીધું હતું અને તેના અડધા ભાગ પર શાહી ઈદગાહ મસ્જિદ બનાવી હતી. બાદમાં 1770માં ગોવર્ધન ખાતે મુઘલો અને મરાઠાઓ વચ્ચે યુદ્ધ થયું, જેમાં મરાઠાઓનો વિજય થયો અને મરાઠાઓએ અહીં મંદિરનું પુનઃનિર્માણ કર્યું.
ધીમે ધીમે જર્જરિત મંદિર પાછળથી પં. મદન મોહન માલવિયાના પ્રયત્નોથી જીર્ણોદ્ધાર કરવામાં આવ્યું. 1935માં અલ્હાબાદ હાઈકોર્ટે આ 13.37 એકર જમીન બનારસના રાજા કૃષ્ણદાસને સોંપવાનો આદેશ આપ્યો હતો. 1951માં શ્રી કૃષ્ણ જન્મભૂમિ પાસે શાહી ઈદગાહ મસ્જિદ બનાવવામાં આવી હતી.
