બુધવારથી શરૂ થઈ રહેલી G-20 વિદેશ મંત્રીઓની બેઠક પહેલા જાપાન બાદ દક્ષિણ કોરિયાએ પણ ભારતને આંચકો આપ્યો છે. રિપોર્ટ અનુસાર, દક્ષિણ કોરિયા (South Korea) ના વિદેશ મંત્રી ઘરેલુ જવાબદારીઓને કારણે G-20 બેઠકમાં ભાગ લેવા માટે ભારત નહીં આવે.આ પહેલા જાપાનના વિદેશ મંત્રી યોશિમાસા હયાશીએ પણ જી-20 બેઠકને બદલે સંસદીય કામકાજને પ્રાથમિકતા આપતા ભારત આવવાનો ઈન્કાર કરી દીધો છે. જાપાનના વિદેશ મંત્રાલયના જણાવ્યા અનુસાર, નાયબ વિદેશ મંત્રી કેનજી યામાદા આ બેઠકમાં ભાગ લેશે.
સૂત્રોના જણાવ્યા અનુસાર દક્ષિણ કોરિયાના વિદેશ મંત્રાલયે જાહેરાત કરી છે કે તેના વિદેશ પ્રધાન ઘરેલુ મામલામાં વ્યસ્ત હોવાને કારણે ભારતમાં યોજાનારી G-20 બેઠકમાં ભાગ લેશે નહીં. રશિયા-યુક્રેન યુદ્ધમાં ભારતના તટસ્થ વલણને કારણે G-20ની શરૂઆતથી જ ભારત પર દબાણ કરવામાં આવી રહ્યું છે.
યુક્રેન મુદ્દે મતભેદો અને મહત્વના દેશોના વિદેશ મંત્રીઓ બેઠકમાં ન આવવાના કારણે સંયુક્ત નિવેદનના મુદ્દે પણ અનિશ્ચિતતા છે. આ બેઠકમાં ભાગ લેતા પહેલા જ રશિયા અને યુરોપિયન યુનિયનના વિદેશ મંત્રીઓએ સ્પષ્ટ કરી દીધું છે કે યુક્રેન યુદ્ધ અંગે પોતાની સ્થિતિ પર અડગ છે.
જાપાન અને દક્ષિણ કોરિયાના વિદેશ મંત્રી જી-20 જેવી મહત્વની કોન્ફરન્સમાં ભારત ન આવવાને એક આંચકો માનવામાં આવે છે કારણ કે જાપાન ભારતનો નજીકનો મિત્ર છે અને આ વર્ષે જાપાન વાર્ષિક જી-7 જૂથની અધ્યક્ષતા પણ કરી રહ્યું છે. તે જ સમયે, દક્ષિણ કોરિયા ભારતીય અર્થતંત્રમાં સૌથી મોટા રોકાણકારોમાંથી એક છે.
ભારતમાં આયોજિત G-20 સંમેલનમાં જાપાનના વિદેશ મંત્રીની ગેરહાજરીનો અર્થ એટલા માટે કરવામાં આવી રહ્યો છે કારણ કે ભારતનું એક મહત્વપૂર્ણ મિત્ર જાપાન છેલ્લી સમિટ બાદથી જારી કરવામાં આવેલા દ્વિપક્ષીય નિવેદનોમાં સતત કહેતું હતું કે જાપાનના નેતૃત્વમાં જી- 7 મી બેઠક અને ભારતની અધ્યક્ષતામાં G-20 બેઠક બંને દેશો વચ્ચેના સંબંધોમાં વધુ નિકટતા લાવશે.
વોશિંગ્ટન સ્થિત હડસન ઇન્સ્ટિટ્યૂટના જાપાનના સંશોધકનું કહેવું છે કે G-20 સમિટમાં મોદી સરકાર દ્વારા ઉચ્ચ સ્તરે રાજદ્વારી અને રાજકીય મૂડીનું રોકાણ કરવામાં આવ્યું હોવા છતાં, જો જાપાનના વિદેશ પ્રધાન તેમની મુલાકાત રદ કરશે તો ભારત સંવેદનશીલ બનશે. ચિંતા કરવા જેવી બાબત છે.
આ સિવાય જી-20ની બેઠક બાદ 3 માર્ચે યોજાનારી ક્વોડ દેશોની બેઠકમાં જાપાનના વિદેશ મંત્રીની ભાગીદારી હજુ સુધી કન્ફર્મ થઈ નથી. જોવાનું એ રહે છે કે જાપાનના વિદેશ મંત્રીની ગેરહાજરીમાં આ બેઠક થશે કે વિદેશ મંત્રી હયાશી ટોક્યોમાં વર્ચ્યુઅલ રીતે જોડાશે.ભારત અને જાપાન ગાઢ મિત્ર છે પરંતુ યુક્રેન યુદ્ધે બંને દેશોના રાજકીય મોરચે મતભેદો સર્જ્યા છે. યુક્રેન યુદ્ધને કારણે જાપાનના વડાપ્રધાન ફ્યુમિયો કિશિદા રશિયા પર કડક વલણ અપનાવી રહ્યા છે અને તેમણે પશ્ચિમી દેશોની જેમ રશિયા પર પ્રતિબંધો લાદ્યા છે.
જ્યારે ભારત આંતરરાષ્ટ્રીય મંચોમાં રશિયાની નિંદા કરવાનું ટાળી રહ્યું છે અને રશિયા પાસેથી રાહત ભાવે જંગી માત્રામાં ક્રૂડ ઓઈલ ખરીદી રહ્યું છે.જાપાનના વડા પ્રધાન ફ્યુમિયો કિશિદાએ ગયા વર્ષે પણ તેમની ભારત મુલાકાત દરમિયાન આ મુદ્દો ઉઠાવ્યો હતો. યુક્રેનને લઈને જાપાન દ્વારા લેવામાં આવેલા આ પગલા પર ભારતીય અધિકારીઓ ઘણીવાર ખાનગી રીતે ચિંતા વ્યક્ત કરી ચૂક્યા છે.
જાપાન ઉપરાંત, જી-20 બેઠકમાં દક્ષિણ કોરિયાના વિદેશ પ્રધાનની ગેરહાજરી નોંધપાત્ર છે કારણ કે દક્ષિણ કોરિયા ભારતીય અર્થતંત્રમાં સૌથી મોટા રોકાણકારોમાંનું એક છે. દક્ષિણ એશિયાના દેશોમાં કન્ઝ્યુમર ગુડ્સ માર્કેટમાં દક્ષિણ કોરિયાની કંપનીઓનું એકતરફી વર્ચસ્વ છે.ડિસેમ્બરમાં જ દક્ષિણ કોરિયાએ પહેલીવાર ઈન્ડો-પેસિફિક વ્યૂહરચના શરૂ કરી હતી. દક્ષિણ કોરિયાનું આ પગલું ઘણું મહત્વનું હતું કારણ કે અગાઉ તે ઈન્ડો-પેસિફિક ક્ષેત્રમાં અમેરિકન નીતિને સમર્થન આપી રહ્યું ન હતું. દક્ષિણ કોરિયાની વિદેશ નીતિ કોરિયન દ્વીપકલ્પ પર વધુ કેન્દ્રિત હતી.
