કઈ ઉંમરે બાળકોને પહેલીવાર સ્માર્ટફોન આપવો જોઈએ અને કેટલા સમય માટે આપવો જોઈએ? મોબાઈલ આપવો પણ જોઈએ કે નહિ આ પ્રશ્ન દરેક માતા-પિતાના મનમાં આવે છે. કોઈપણ ડૉક્ટર આનો સાચો જવાબ કહી શકતા નથી. પરંતુ હવે એ નિશ્ચિતપણે જાણવા મળ્યું છે કે આ બાબતમાં જેટલો વિલંબ થશે તેટલું સારું. અમેરિકાની સેપિયન્સ લેબે તાજેતરમાં એક અભ્યાસ કર્યો છે.
અભ્યાસનું નામ એજ ઓફ ફર્સ્ટ સ્માર્ટફોન એન્ડ મેન્ટલ વેલબીઇંગ આઉટકમ છે. આ સર્વેમાં, માનસિક સ્વાસ્થ્ય ગુણાંક એટલે કે માનસિક સ્વાસ્થ્યને સ્કોર આપીને લોકોનું મૂલ્યાંકન કરવામાં આવ્યું છે. સર્વેના પરિણામો દર્શાવે છે કે જેટલા નાના બાળકોના હાથમાં સ્માર્ટ ફોન આવે છે, તેટલી જ નાની ઉંમરમાં તેમને માનસિક સમસ્યાઓ ઉભી થવા લાગે છે. સંશોધન મુજબ, આ બાબતમાં જેટલો વિલંબ થાય તેટલું સારું.
આ સર્વે 40 દેશોના લોકો પર કરવામાં આવ્યો હતો. આ સર્વે 18 થી 24 વર્ષની વયજૂથના 27 હજાર 969 લોકો પર કરવામાં આવ્યો હતો. આ સર્વેમાં ભારતના 4 હજાર લોકો સામેલ હતા. સર્વેમાં સામેલ 74 ટકા મહિલાઓ પર કરવામાં આવેલા વિશ્લેષણમાં તેઓ ડિપ્રેશન અને સ્ટ્રેસનો શિકાર હોવાનું જણાયું હતું. આ મહિલાઓને 6 વર્ષથી ઓછી ઉંમરમાં સ્માર્ટ ફોન મળ્યો હતો.
જે મહિલાઓને 10 વર્ષની ઉંમરે સ્માર્ટ ફોન મળ્યો હતો. તેમાંથી 61% માનસિક સમસ્યાઓનો શિકાર હોવાનું જણાયું હતું. 15 વર્ષની ઉંમરે પહેલીવાર સ્માર્ટફોન મેળવનારી મહિલાઓમાં 52% માનસિક બીમારીનો શિકાર હોવાનું જણાયું હતું. પુરુષો વચ્ચે આ વસ્તુ થોડી સારી હતી.42% પુરૂષો જેમણે 6 વર્ષ પહેલા સ્માર્ટફોન લીધો હતો તેઓ તણાવમાં હતા.
18 વર્ષની ઉંમરે, 36% પુરૂષો જેમણે પ્રથમ વખત સ્માર્ટફોનનો ઉપયોગ કર્યો હતો તેમને માનસિક સમસ્યાઓનો સામનો કરવો પડ્યો હતો. આવા લોકોમાં, આ સમસ્યાઓ અન્ય કરતાં વધુ જોવામાં આવી હતી – વધુ ગુસ્સો, મૃત્યુના વિચારો, વિશ્વથી અલગ થયાની લાગણી. આ સંશોધન ભારતીયો માટે ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે. તાજેતરમાં, ભારતમાં મેકાફી દ્વારા એક સર્વે કરવામાં આવ્યો હતો, જેમાં જાણવા મળ્યું હતું કે ભારતમાં 10 થી 14 વર્ષની વયના 83% બાળકો સ્માર્ટફોનનો ઉપયોગ કરે છે. 15 વર્ષથી વધુ ઉંમરના 88% બાળકો સ્માર્ટફોનનો ઉપયોગ કરે છે. જ્યારે આંતરરાષ્ટ્રીય સરેરાશની વાત કરીએ તો તે 76% છે.
ભારતમાં 48% બાળકો તેમની મોબાઈલ ચેટ્સ અથવા ઉપયોગને ખાનગી રાખે છે એટલે કે તેઓ તેમના સ્માર્ટફોનની સ્ક્રીન તેમના માતાપિતાથી પણ છુપાવે છે જ્યારે વિશ્વની સરેરાશ આ કિસ્સામાં 37% છે.તેના પરિણામો પણ એટલા જ ખતરનાક છે. 22% ભારતીય બાળકો સાયબર ધમકીનો ભોગ બન્યા છે, જે વિશ્વની સરેરાશ કરતા 5% વધુ છે. ભારતમાં 23% બાળકોએ સ્માર્ટફોનના ઉપયોગ દરમિયાન તેમની નાણાકીય વિગતો લીક કરી હતી, જે વિશ્વની સરેરાશ 13% કરતા વધારે છે. આશ્ચર્યજનક રીતે, ભારતમાં માત્ર 47% માતાપિતા તેમના બાળકો દ્વારા સ્માર્ટફોનના ઉપયોગથી ચિંતિત છે. તમે વિચારતા હશો કે સ્માર્ટફોન તો દરેકના હાથમાં છે, એમાં પ્રોબ્લેમ શું છે.
મોટો પ્રશ્ન એ છે કે જ્યારે રૂમમાં બેઠેલા તમામ લોકો મોબાઈલ સ્ક્રીન પર ચોંટી જાય છે, તો શું આ સ્થિતિ માટે માત્ર માતા-પિતા જ જવાબદાર છે. માતા-પિતાની વાત સાંભળીએ તો તેઓ પોતે પણ સંજોગોને કારણે લાચાર બની ગયા છે. શાળામાંથી ઓનલાઈન કામ મેળવો. વોટ્સએપ પર પરિપત્ર આવે છે અને બાળકોને શીખવવા માટે યુટ્યુબ વીડિયો બતાવવાની સલાહ આપવામાં આવે છે.
નિષ્ણાતોના મતે મોબાઈલ ફોનના ઉપયોગને કારણે ઘણા માતા-પિતા તેમના બાળકોને ક્લિનિકમાં લાવી રહ્યા છે. પરંતુ ડિજિટલ યુગમાં બાળકોને મોબાઈલ ફોનથી દૂર રાખવું શક્ય નથી. પરંતુ ઉપયોગના સમયને નિયંત્રિત કરવો અને સામગ્રી પર નજર રાખવી જરૂરી છે.
