Dmart એટલે ભારતનું વોલમાર્ટ. જે કંપની હોળી કે દિવાળી જોતી નથી. તેનું એક જ સૂત્ર છે – ઓછું ખરીદો, સસ્તું વેચો. રાધાકૃષ્ણ દામાણી ડી-માર્ટ શરૂ કરતા પહેલા ઘણી વખત અમેરિકા જઈ ચુક્યા છે. તે વિશ્વની સૌથી મોટી રિટેલ કંપની વોલમાર્ટના સ્થાપક સેમ વોલ્ટનની રિટેલ થિયરીને સમજવા માંગતો હતો. બાદમાં તેમણે તેમની કંપનીમાં ‘એવરી-ડે લો પ્રાઇસ એન્ડ એવરી-ડે લો કોસ્ટ’ જેવી થિયરી પણ અમલમાં મૂકી.
આજે, ડી-માર્ટ જે લગભગ 20 વર્ષથી હાજર છે, તેના દેશભરમાં 300 થી વધુ સ્ટોર્સ છે. હાલમાં ડી-માર્ટ તેના સ્થાપક દામાણીના કારણે ચર્ચામાં છે. દામાણીએ હાલમાં જ રિયલ એસ્ટેટનો સૌથી મોટો સોદો કરીને બધાને ચોંકાવી દીધા હતા. તેણે મુંબઈમાં 1238 કરોડ રૂપિયામાં 28 લક્ઝરી એપાર્ટમેન્ટ ખરીદ્યા છે.
ડી-માર્ટ શરૂ કરતા પહેલા, દામાણીએ પહેલા બોલ બેરિંગનો વ્યવસાય શરૂ કર્યો પરંતુ તે કામ ન કર્યું. દરમિયાન તેના પિતાનું અવસાન થયું. દામાણીએ નવેસરથી નવી નોકરી શરૂ કરી. શેરબજારમાં પાંચ હજાર રૂપિયાનું રોકાણ કર્યું અને વેપાર શરૂ કર્યો. દામાણીએ 1990 સુધી નાની કંપનીઓમાં રોકાણ કરીને કરોડો રૂપિયાની કમાણી કરી હતી. વર્ષ 1999માં મુંબઈમાં જ અન્ય ફ્રેન્ચાઈઝી બિઝનેસ મોડલ શરૂ કર્યું. દામાણીનું આ બિઝનેસ મોડલ પણ નિષ્ફળ ગયું. પછી વર્ષ 2002 આવ્યું જ્યારે દામાણીએ મુંબઈના પવઈમાં ડી-માર્ટનો પહેલો સ્ટોર શરૂ કર્યો, જે કામ કરતો હતો.
દરેક વ્યક્તિ જાણે છે કે ડી-માર્ટ તેના ડિસ્કાઉન્ટ આઈડિયાને કારણે સફળ થઈ. પરંતુ શું તમે જાણો છો કે આખું વર્ષ ઑફર આપ્યા પછી પણ કંપની કઈ રીતે ખોટમાં નથી જતી! તેને ત્રણ કારણોથી સમજો-પહેલું કારણ એ છે કે ડી-માર્ટનો એક પણ સ્ટોર ભાડા પર નથી. કંપની પોતાનું મકાન ખરીદે છે. લીઝનો સમયગાળો પણ ત્રીસ વર્ષથી વધુ છે.
બીજું કારણ એ છે કે સ્ટોરમાં માત્ર કેટલીક મુખ્ય બ્રાન્ડ્સ હોવી અને વધુને વધુ પોતાની બ્રાન્ડની વસ્તુઓ વહન કરવી. કંપની માને છે કે વધુ બ્રાન્ડેડ સામાન ગ્રાહકોને મૂંઝવે છે.ત્રીજું કારણ શક્ય તેટલી વહેલી તકે સ્ટોકને લિક્વિડેટ કરવાનું છે. જ્યાં એક તરફ ડી-માર્ટની ઈન્વેન્ટરી ટર્ન ઓવર ટાઈમ 30 દિવસની આસપાસ છે. જ્યારે મોટાભાગની કંપનીઓ પાસે 70 દિવસ છે.
D-Mart ઘણા કારણોસર અન્ય કંપનીઓ કરતા અલગ છે. તેની સફળતા પાછળનું કારણ સ્ટોર ભાડે ન આપવાનું અને ઘણી બધી બ્રાન્ડ્સ ન હોવાનો છે. આ સિવાય ડી-માર્ટની ફોર્મ્યુલા એ છે કે તેઓ કોઈપણ મોલ અથવા શોપિંગ કોમ્પ્લેક્સમાં પોતાનો સ્ટોર ખોલતા નથી. ઉપરાંત, અમે અમારા સ્ટોર્સ સાથે સંકળાયેલા વિક્રેતાઓ અને સપ્લાયર્સનું ખાસ ધ્યાન રાખીએ છીએ. તે તેમને કોઈપણ કિંમતે નિરાશ નથી થવા દેતા. તમારા વિક્રેતાઓને તરત જ ચૂકવણી કરો. આનાથી તેમને સસ્તો માલ મળે છે. પછી તેઓ પોતે તેને સસ્તામાં વેચે છે.
ડી-માર્ટના નવા સ્ટોર્સ ખોલવાની ગતિ અન્ય કંપનીઓની સરખામણીમાં ઘણી ધીમી છે. દામાણી માને છે કે આપણે દરેક બાબતમાં લાંબાગાળાનું વિચારવું જોઈએ. આ જ કારણ છે કે નવા સ્ટોર્સ ખોલવા હોય કે નવી પ્રોડક્ટ લોન્ચ કરવી હોય, ડી-માર્ટમાં ઉતાવળ નથી. એક તરફ, 2006માં શરૂ થયેલી રિલાયન્સ રિટેલના આજે 10,000થી વધુ સ્ટોર્સ છે. બીજી તરફ 2002થી ચાલી રહેલી ડી-માર્ટમાં હજુ પણ 400થી ઓછા સ્ટોર છે.
ડી-માર્ટ તેના મોટા ભાગના રિટેલ સ્ટોર્સ મધ્યમ વર્ગના રહેઠાણોમાં ખોલે છે, જ્યાં પ્રોપર્ટીની કિંમતો પણ ઓછી હોય છે. હાલમાં, આ રિટેલ ચેઇન દેશના 10 રાજ્યો, એક કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશ અને NCRમાં સ્ટોર્સ ધરાવે છે. હવે તેમાં 10 હજારથી વધુ લોકો કામ કરે છે. કંપની કોન્ટ્રાક્ટ પર લોકોને નોકરી પણ આપે છે. કોન્ટ્રાક્ટ પર 30 હજારથી વધુ કર્મચારીઓ છે.
ડી-માર્ટ રિટેલ ચેઇન ચલાવતી કંપની એવન્યુ સુપરમાર્કેટના સ્થાપક રાધાકૃષ્ણને ત્રણ દીકરીઓ છે. મોટી દીકરી મધુ, બીજી દીકરી મંજરી જે પ્રખ્યાત ચંડક ડેવલપરના પરિવારમાં પરણેલી છે. મધુના લગ્ન અભય ચાંડક સાથે થયા છે અને મંજરીએ આદિત્ય સાથે લગ્ન કર્યા છે. ચંડક પરિવાર મુંબઈના પ્રખ્યાત અને સમૃદ્ધ પરિવારમાંથી એક છે. દામાણીની સૌથી નાની દીકરીનું નામ જ્યોતિ છે. હાલમાં, ડી-માર્ટ ચેઇન સ્ટોર્સનો વ્યવસાય દામાણીની મોટી પુત્રી મધુ અને બીજી પુત્રી મંજરીની દેખરેખ હેઠળ ચાલે છે. તે કંપની સંબંધિત તમામ મહત્વપૂર્ણ નિર્ણયો લે છે.
