આખા વિશ્વમાં સિંહોના સંરક્ષણ માટે ઝુંબેશ ચાલી રહી છે, પણ તમને જાણીને નવાઈ લાગશે કે ગીર નેશનલ પાર્ક વિશ્વમાં એશિયાટિક સિંહોનું સૌથી સુરક્ષિત ઘર છે. કેન્દ્ર અને રાજ્ય સરકારના સંયુક્ત પ્રયાસોથી ગીરમાં જંગલના રાજાની વસ્તી તો વધી જ છે, પણ તેના સિંહોના રહેઠાણમાં પણ વધારો થયો છે. ગીર નેશનલ પાર્કમાં સિંહોની વસ્તીમાં 29 ટકાનો વધારો થયો છે, જ્યારે તેમના ઘરનો વિસ્તાર 36 ટકા વધ્યો છે. અગાઉ ગુજરાતના પાંચ જિલ્લામાં સિંહો હાજર હતા. હવે તે વધીને 9 જિલ્લા થઈ ગયા છે.
ગુજરાતના ગીર રાષ્ટ્રીય ઉદ્યાનમાં 2020ની વસ્તી ગણતરી મુજબ 674 થી વધુ સિંહોની હાજરી છે. જેમાં 161 સિંહ અને 260 સિંહણ છે. 2020ની વસ્તી ગણતરીમાં, 674 સિંહોની વસ્તીમાં 45 સિંહો અને 49 સિંહણ પેટા-પુખ્ત વયમાં હતા. 2025ની વસ્તી ગણતરીમાં સિંહોની કુલ સંખ્યામાં વધુ વધારો થવાની ધારણા છે. દર પાંચ વર્ષે સિંહોની સારી રીતે ગણતરી કરવામાં આવતી હોય છે.
સિંહોના સંરક્ષણ માટે શ્રેષ્ઠ વ્યવસ્થાઓને કારણે ગીર ભારત માટે ગૌરવની વાત છે, ત્યારે તે વિશ્વમાં એશિયાટિક સિંહો માટે સલામત ઘર તરીકે ઉભરી આવ્યું છે. સિંહોના સંરક્ષણ માટે અદ્યતન ટેકનોલોજી અને રસી વગેરેનો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે. સિંહોની ચિંતાનો અંદાજ એ વાત પરથી લગાવી શકાય છે કે બિપરજોય ચક્રવાત અને પૂર દરમિયાન સિંહોને કોઈ સમસ્યા ન સર્જાય તે માટે પગલાં લેવામાં આવ્યા હતા. જ્યારે પીએમ મોદીએ બિપરજોય સંકટ અંગે અમેરિકાથી મુખ્યમંત્રી ભૂપેન્દ્ર પટેલ સાથે વાત કરી ત્યારે તેમણે સિંહોની સુરક્ષા અંગે પણ પૂછપરછ કરી હતી.
ગુજરાત રાજ્યના નવ જિલ્લાના 53 તાલુકાઓમાં સિંહોની હાજરી સામે આવી છે. અગાઉ રાજ્યના પાંચ જિલ્લામાંથી સિંહો જોવા મળ્યા હતા. 1950 માં તેમની કુલ સંખ્યા 219 થી 227 ની વચ્ચે હતી. 2001ની વસ્તી ગણતરીએ 327 સિંહોની પુષ્ટિ કરી હતી. ગીરના અધિકારીઓના મતે સિંહો ક્યારેય માણસો પર હુમલો કરતા નથી. ગીરના જંગલોમાં ખેડૂતો, માલધારીઓ અને સામાન્ય લોકો સાથે રહે છે. સિંહોના હુમલાના કિસ્સાઓ સામે આવતા નથી. સિંહો હોય તેવા વિસ્તારોમાં નીલગાય જેવા જંગલી પ્રાણીઓ આવતા નથી, એક રીતે તેઓ ખેડૂતોના પાકનું રક્ષણ કરે છે.
જો આપણે છેલ્લા કેટલાક વર્ષોની ગણતરીઓ પર નજર નાખો તો સંખ્યા સતત વધી રહી છે. 2005માં તેમની સંખ્યા 359 હતી, જે 2010માં વધીને 411 થઈ ગઈ. આ પછી 2015માં તે વધારીને 523 કરવામાં આવી હતી. ત્યારબાદ 2020માં જ્યારે છેલ્લી ગણતરી કરવામાં આવી ત્યારે ગીરમાં 674 સિંહોની હાજરી જોવા મળી હતી. છેલ્લી ગણતરીમાં કુલ 294 સ્થળોએ સિંહો જોવા મળ્યા હતા. તેમાંથી 52 ટકા સિંહ જંગલોમાં જોવા મળ્યા હતા, જ્યારે 47 ટકા સિંહો બિન-જંગલ હતા. માનવ વસવાટની નજીક માત્ર 2 ટકા સિંહોની હાજરી જોવા મળી હતી.
ગુજરાતના જૂનાગઢ, ગીર સોમનાથ, અમરેલી, ભાવનગર, રાજકોટ, જામનગર, સુરેન્દ્ર નગર, દેવભૂમિ દ્વારકા અને મોરબી જિલ્લાના 53 તાલુકાઓમાં હવે સિંહો હાજર છે. 2015 સુધી રાજ્યના સાત જિલ્લામાં તેમની હાજરી હતી. 2020 માં, કોવિડને કારણે સિંહોની ગણતરી શક્ય ન હતી. આવા સમયમાં ગીર પ્રશાસને આ સિંહોની સંપૂર્ણ અવલોકન પદ્ધતિથી ગણતરી કરી હતી. આ પછી ગીરમાં 674 થી વધુ સિંહોની હાજરી હોવાનું બહાર આવ્યું હતું. ત્યારે તેમાં 22 બચ્ચા હતા. સિંહોની પહેલી ગણતરી 1936માં કરવામાં આવી હતી.
