મોદી સરકાર 30 મી મેના રોજ પોતાની બીજી ટર્મના એક વર્ષ પૂર્ણ કરવા જઈ રહી છે. મોદી સરકારે વિદેશી નીતિના મોરચે આ એક વર્ષમાં ઘણી સિદ્ધિઓ હાંસલ કરી, કેટલાક કિસ્સામાં નિષ્ફળતાની અનુભૂતિ થઈ. જો કે, છેલ્લા એક વર્ષમાં, મોદી સરકારે પાકિસ્તાનને આતંકવાદના મુદ્દે ઘેરી લેવામાં અને તેને દુનિયાભરમાં અલગ કરવામાં નોંધપાત્ર સફળતા હાંસલ કરી છે. પાકિસ્તાનની વ્યૂહાત્મક સ્થિતિનું મહત્વ હોવા છતાં, ઘણા દેશો તેનાથી અંતર રાખતા જોવા મળ્યા હતા.
2019 ની લોકસભાની ચૂંટણી માટે ભાજપે જાહેર કરેલા મેનીફેસ્ટોમાં પણ પાકિસ્તાન પર આક્રમક વલણ હતું. જોકે, કલમ 0 37૦ હટાવવાની બાબત હંમેશા ભાજપના એજન્ડા પર રહી છે. મોદી સરકારે પ્રથમ ટર્મમાં જ પાકિસ્તાન પર તેની આક્રમક વ્યૂહરચનાનો સંદેશ આપ્યો. હમણાં સુધી, ભારત તેની સરહદની અંદરથી તેની સરહદનું રક્ષણ કરતું હતું, પરંતુ પહેલીવાર તે પાકિસ્તાનની સીમમાં પ્રવેશ્યું અને લશ્કરી કાર્યવાહી હાથ ધરી. પાકિસ્તાનમાં સ્થિત આતંકવાદીઓ પર હુમલો કરવા, એક વખત સર્જિકલ સ્ટ્રાઈક અને બીજી વખત હવાઈ પ્રહાર.
ભાજપે તેના 2019 ના મેનીફેસ્ટોમાં કહ્યું હતું કે, અમે આતંકવાદને સમર્થન આપતા દેશો અને સંગઠનો સામે આંતરરાષ્ટ્રીય પ્લેટફોર્મ પર નક્કર પગલા ભરવા કટિબદ્ધ છીએ અને વૈશ્વિક મંચ પર આવા બધા દેશો અને સંગઠનોને અલગ કરવા આપણા બધાને જરૂરી છે. પગલાં પર કામ કરશે. ” પ્રથમ વર્ષમાં જ, મોદી સરકારે ચૂંટણી ઢંઢેરા પર આગળ વધીને, પાકિસ્તાનને અલગ કરવા તમામ રાજદ્વારી પ્રયાસો કર્યા, જે સફળ પણ રહ્યા.
મોદી સરકારે જમ્મુ-કાશ્મીર તરફના બીજા કાર્યકાળના પ્રથમ એક વર્ષમાં સૌથી મોટું પગલું ભર્યું. 5 ઓગસ્ટ 2019 ના રોજ, ભારત સરકારે આર્ટિકલ 370 નાબૂદ કરી અને જમ્મુ-કાશ્મીર રાજ્યને બે કેન્દ્ર શાસિત પ્રદેશોમાં વહેંચી દીધી. મોદી સરકારના આ માસ્ટરસ્ટ્રોકથી પાકિસ્તાન આશ્ચર્યચકિત થઈ ગયું હતું.
મોદી સરકારે પોતાના નિર્ણય સાથે ચર્ચાને પાકના કબજા હેઠળના કાશ્મીર (પીઓકે) તરફ ફેરવી. દિવાળીના પ્રસંગે વડા પ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીએ કહ્યું કે પાકિસ્તાને કાશ્મીરના એક ભાગ પર ગેરકાયદેસર કબજો કર્યો છે, જે તેના મનમાં છે. પાકિસ્તાન પીપલ્સ પાર્ટી (પીપીપી) ના અધ્યક્ષ બિલાવલ ભુટ્ટોએ પણ એક નિવેદનમાં કહ્યું છે કે પહેલા અમે કાશ્મીર વિશે વાત કરતા હતા, હવે અમે મુઝફ્ફરાબાદ (પીઓકે) ને બચાવવાની યોજના શરૂ કરી દીધી છે.
પાકિસ્તાનના વડા પ્રધાન ઇમરાન ખાને આંતરરાષ્ટ્રીય મંચોમાં કાશ્મીર મુદ્દે સતત સમર્થન મેળવવાનો પ્રયાસ કર્યો હતો પરંતુ તે બધેથી નિરાશ થઈ ગયા હતા. ચીનની સહાયથી પાકિસ્તાન સંયુક્ત રાષ્ટ્ર સુરક્ષા પરિષદના બંધ ઓરડામાં કાશ્મીર મુદ્દે બેઠક બોલાવવામાં સફળ રહ્યો. જો કે, આ સાથે પાકિસ્તાન કંઈ ખાસ હાંસલ કરી શક્યું નથી. યુએસ અને ફ્રાન્સે કાશ્મીરને ભારતનો આંતરિક મુદ્દો ગણાવ્યો હતો જેના કારણે યુએન સુરક્ષા પરિષદમાં ન તો .પચારિક ચર્ચા માટેનો પ્રસ્તાવ રજૂ થઈ શક્યો કે ન તો ભારતના વિરોધમાં કોઈ નિવેદન આવ્યું. શીત યુદ્ધ બાદથી, યુએનએસસીમાં કાશ્મીર મુદ્દે ભારતને સમર્થન આપતા રશિયાએ સ્પષ્ટ કહ્યું હતું કે ભારત અને પાકિસ્તાન વચ્ચેના તમામ વિવાદોને દ્વિપક્ષીય સ્તરે ઉકેલી લેવા જોઈએ.
કાશ્મીરી સંઘર્ષને પેલેસ્ટાઇન સાથે જોડવા અને ઇસ્લામના પ્રિઝમ દ્વારા બતાવવા માટે પાકિસ્તાન દ્વારા તમામ પ્રયાસો છતાં, તેને મુસ્લિમ વિશ્વનો ટેકો પણ મળ્યો નહીં. યુએઈ અને માલદીવ્સે કાશ્મીરને ભારતનો આંતરિક મામલો ગણાવ્યો હતો. યુએઈએ કેટલાક દિવસો બાદ વડા પ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીને તેનો સર્વોચ્ચ નાગરિક સન્માન પણ આપ્યો. મુસ્લિમ દેશો પર વર્ચસ્વ ધરાવતા સાઉદી અરેબિયાએ કાશ્મીર મુદ્દે ભારત વિરુદ્ધ કોઈ નિવેદન આપ્યું નથી.
મલેશિયા અને તુર્કી સિવાય પાકિસ્તાનને કોઈ પણ મુસ્લિમ દેશનો ટેકો મળ્યો નથી. વડા પ્રધાન ઇમરાન ખાને ખુદ આ રાજદ્વારી હારને સ્વીકારતા કહ્યું હતું કે ભારતના સર્વ-આર્થિક હિતો મુસ્લિમ દેશો સાથે જોડાયેલા છે અને તેમનું સમર્થન મેળવવું મુશ્કેલ છે.
એક તરફ જ્યાં મોદી સરકારે કાશ્મીર મુદ્દે પાકિસ્તાનને રાજદ્વારી આગ આપી છે ત્યાં બીજી તરફ આતંકવાદના મુદ્દે પણ પાકિસ્તાન આખી દુનિયામાં જોવા મળી રહ્યું છે. ભારતે આતંકવાદને પ્રોત્સાહન આપતી પાકિસ્તાનની પ્રવૃત્તિઓનો સતત પર્દાફાશ કર્યો છે અને મહત્વપૂર્ણ આંતરરાષ્ટ્રીય મંચોમાં તેને ઘેરી લીધો છે. પાકિસ્તાને પણ કોઈક રીતે આતંકવાદી સંગઠનોના ભંડોળ પર નજર રાખતી સંસ્થા ફાઇનાન્શિયલ એક્શન ટાસ્ક ફોર્સ (એફએટીએફ) દ્વારા બ્લેકલિસ્ટ થવામાંથી પોતાને બચાવી લીધી હતી. યુ.એસ.એ પણ આતંકવાદના મુદ્દે પાકિસ્તાનને જોરદાર સંદેશા આપ્યા હતા અને આપેલા ભંડોળમાં ઘટાડો કર્યો હતો.
યુએસમાં પાકિસ્તાનના ભૂતપૂર્વ રાજદૂત હુસેન હક્કાનીએ એક મુલાકાતમાં કહ્યું હતું કે, “જોકે પાકિસ્તાનમાં રાષ્ટ્રવાદની લાગણીઓ આ સ્વીકારવા તૈયાર નથી, પણ આતંકવાદીઓના શરણાર્થીઓ પર વિશ્વની ધીરજ તૂટી રહી છે અને પાકિસ્તાન તે એકદમ છે સારા સંકેતો પણ નથી. “
