ભગવાન રામનો વનવાસ ખૂબ જ પીડાદાયક હતો. માતા સીતાના અપહરણ પછી ભગવાન રામ તેમના ભાઈ લક્ષ્મણ સાથે તેમની શોધમાં જંગલોમાં ભટકતા રહ્યા. ત્યારે પક્ષીરાજ જટાયુએ તેમને કહ્યું કે રાવણે માતા સીતાનું અપહરણ કર્યું છે. તેમને રાવણથી મુક્ત કરવામાં નિષ્ફળ રહેવા બદલમને માફ કરો. ત્યારે ભગવાને પ્રેમથી જટાયુને કહ્યું કે તારામાં કોઈ દોષ નથી. તમે તમારા જીવનની પરવા કર્યા વિના મારા માટે જે કાર્ય કર્યું છે તેના માટે હું તમારો ઋણી રહીશ.
રાવણના હુમલાથી જટાયુ લોહીલુહાણ થઈ ગયા હતા અને તેણે ભગવાન રામના ખોળામાં પોતાના પ્રાણની આહુતિ આપીને મોક્ષ મેળવ્યો હતો. આ પછી શ્રી રામ કિષ્કિંધા તરફ ગયા અને જ્યારે તેઓ કિષ્કિંધા રાજ્યમાં પહોંચ્યા ત્યારે તેઓ હનુમાનજીને પહેલી વાર મળ્યા.ચાલો જાણીએ કે હનુમાનજી પ્રથમ વખત શ્રી રામને કેવી રીતે મળ્યા હતા.
રામચરિતમાનસ અનુસાર, જ્યારે ભગવાન રામ કિષ્કિંધા રાજ્યના ઋષ્યમૂક પર્વત પર પહોંચ્યા, ત્યારે ભગવાન રામ અને લક્ષ્મણજીના મજબૂત સ્વરૂપને જોઈને સુગ્રીવ ડરી ગયા અને તેમણે હનુમાનજીને તેમની પાસે મોકલ્યા અને કહ્યું, ‘તમે બ્રાહ્મણના રૂપમાં જશો. હનુમાન, તમે જાણો કે આ બંને અહીં શું કરી રહ્યા છે. જો તમને એમ લાગતું હોય કે તેમને બલિદાન તરીકે મોકલવામાં આવ્યા છે, તો મને જાણ કરો અને હું તરત જ આ પર્વત છોડીને ભાગી જઈશ.
को तुम्ह स्यामल गौर सरीरा। छत्री रूप फिरहु बन बीरा।
कठिन भूमि कोमल पद गामी। कवन हेतु बिचरहु बन स्वामी॥
સુગ્રીવે આટલું કહેતાં જ હનુમાનજીએ બ્રાહ્મણનું રૂપ ધારણ કર્યું અને પહેલી વાર ભગવાન રામને મળ્યા. હનુમાનજી ભગવાન રામને ઓળખી ન શક્યા અને તેમને પૂછ્યું કે તમે જંગલમાં કેમ ભટકી રહ્યા છો અને તેઓ મને ક્ષત્રિય કુળના જણાતા હતા. ભગવાન રામે હનુમાનજી સાથે પોતાનો પરિચય કરાવ્યો અને કહ્યું. અમે કોસલરાજ મહારાજ દશરથજીના પુત્રો રામ અને લક્ષ્મણ છીએ. અહીં જંગલમાં એક રાક્ષસ મારી પત્ની સીતાને લઈ ગયો છે. એ જ શોધમાં અમે અહીં આવ્યા છીએ.
હનુમાનજીએ રામ નામ સાંભળતાની સાથે જ તેમની આંખો આંસુઓથી ભરાઈ આવી અને તેઓ તેમના સાચા સ્વરૂપમાં આવ્યા કે તરત જ તેમણે ભગવાન રામના ચરણોને આલિંગન આપ્યું અને કહ્યું, “ભગવાન હું તમને ઓળખી ન શક્યો, કૃપા કરીને મને માફ કરો.”આ રીતે કિષ્કિંધાના ઋષ્યમૂક પર્વત પર હનુમાનજી ભગવાન રામને પહેલીવાર મળ્યા હતા. આ બધી વાતો રામચરિતમાનના કિષ્કિંધકાંડમાં કહેવામાં આવી છે.
