RBIએ 19 મે 2023ની સાંજે મોટો નિર્ણય લીધો છે. આ મોટા નિર્ણય હેઠળ હવે RBI 2000 રૂપિયાની નોટો પાછી ખેંચી લેશે. 2000 રૂપિયાની નોટનું પ્રિન્ટિંગ હવે બંધ કરવામાં આવી રહ્યું છે. 30 સપ્ટેમ્બર સુધીમાં બેંક નોટો RBIમાં પાછી જમા કરાવવાની રહેશે. 2000 રૂપિયાની નોટ 23 મેથી 30 સપ્ટેમ્બર સુધી બેંકમાં જમા કરાવી શકાશે. અગાઉ 30 સપ્ટેમ્બર 2016ના રોજ દેશમાં નોટબંધીનો મોટો નિર્ણય લેવામાં આવ્યો હતો. હવે લગભગ સાડા છ વર્ષ બાદ 19 મે 2023ના રોજ RBIએ એક મોટો નિર્ણય લીધો છે કે 2000 રૂપિયાની નોટોનું પ્રિન્ટિંગ સંપૂર્ણપણે બંધ થઈ જશે.
અગાઉ નોટબંધીના સમયે એટલે કે 2018 થી 2000 રૂપિયાની નોટો છાપવામાં આવી હતી. તે સમયે 500 અને 1000 રૂપિયાની નોટો ચલણમાંથી બહાર થયા બાદ તેને ચલણમાં લાવવામાં આવી હતી. રિઝર્વ બેંકનું માનવું હતું કે 2000 રૂપિયાની નોટ ચલણમાંથી બહાર પડી ગયેલી નોટોના મૂલ્યની સરળતાથી ભરપાઈ કરશે.
આરબીઆઈએ વર્ષ 2018 અને 2019માં જ 2000 રૂપિયાની નોટ છાપવાનું બંધ કરી દીધું હતું. હાલમાં બજારમાં 2000 રૂપિયાની મોટાભાગની નોટો 2017 પહેલા જારી કરવામાં આવી હતી. બીજી મહત્વની વાત એ છે કે 2000 રૂપિયાની નોટ ચલણમાં પણ નહોતી. આટલી મોટી નોટનો વ્યવહારમાં પણ વધુ ઉપયોગ થતો ન હતો. લોકોને 2000 રૂપિયાની નોટો ખુલ્લેઆમ બદલવામાં અસુવિધા થતી હતી. આ જ કારણ છે કે રિઝર્વ બેંકે ‘ક્લીન નોટ પોલિસી’ હેઠળ 2000 રૂપિયાની નોટોને ચલણમાંથી પાછી ખેંચવાનો નિર્ણય લીધો છે.
ચલણમાં ઓછું વર્તમાન, અગાઉ 6.73 લાખ કરોડની નોટો ચલણમાં હતી
31 માર્ચ 2018 સુધીમાં 6.73 લાખ કરોડ રૂપિયાની નોટો ચલણમાં હતી. એટલે કે કુલ નોટોમાં તેમનો હિસ્સો 37.3% હતો. 31 માર્ચ 2023 સુધીમાં આ આંકડો ઘટીને 3.62 લાખ કરોડ રૂપિયા પર આવી ગયો છે. એટલે કે ચલણમાં રહેલી કુલ નોટોમાં 2000 રૂપિયાની નોટમાંથી માત્ર 10.8% જ બચી હતી.
નોટબંધી બાદ આરબીઆઈએ રૂ. 2000ની નોટ છાપવાનું શરૂ કર્યું. જ્યારે અન્ય મૂલ્યોની બેંક નોટો પૂરતા પ્રમાણમાં ઉપલબ્ધ થઈ, ત્યારે બે હજાર રૂપિયાને ચલણમાં લાવવાનો હેતુ પણ પૂરો થયો. તેથી, 2018 માં, બે હજાર રૂપિયાની નોટોનું છાપકામ પણ બંધ કરવામાં આવ્યું હતું. હવે આરબીઆઈએ આ નોટો પાછી ખેંચવાનો નિર્ણય લીધો છે. આ જ કારણ છે કે 23 મેથી 30 સપ્ટેમ્બર સુધી RBIને 2000 રૂપિયાની નોટ પાછી આપી શકાશે.
