જીવન અને મૃત્યુ આ જગતનો નિયમ છે, આ ધરતી પર જે પણ આવશે તે એક દિવસ આ દુનિયા છોડી જશે. ભગવાન શ્રી કૃષ્ણએ ગીતામાં કહ્યું છે કે ‘મૃત્યુ’ એ જીવનનું અંતિમ અને અપરિવર્તનશીલ સત્ય છે, જેને કોઈ ટાળી શકતું નથી. જે જન્મે છે તેનું મૃત્યુ અનિવાર્ય છે અને મૃત્યુ પછી તેનો પુનર્જન્મ પણ નિશ્ચિત છે. ગીતા અનુસાર મૃત્યુ પછી જીવનની નવી શરૂઆત થાય છે. આ જ કારણ છે કે મૃત્યુ પછી તમામ નિયમોનું પાલન કરવામાં આવે છે.
માન્યતાઓ અનુસાર જો મૃત વ્યક્તિના અંતિમ સંસ્કાર યોગ્ય રીતે કરવામાં ન આવે તો તેની આત્મા પૃથ્વી પર ભટકે છે. અંતિમ ક્રિયા પણ નિયમો સાથે કરવામાં આવે છે જેથી મૃત્યુ પછીના આત્માને સ્વર્ગ અને આગામી જીવનમાં સંપૂર્ણ શરીર મળે. ઈશા ફાઉન્ડેશનના સ્થાપક સદગુરુ શ્રી જગ્ગી વાસુદેવ મહારાજ પાસેથી હિંદુ ધર્મમાં અંતિમ સંસ્કારના નિયમો અને મહત્વ વિશે જાણો.
અમુક ધાર્મિક વિધિઓ છે જેના દ્વારા તે જીવનની દિશાને અમુક અંશે પ્રભાવિત કરવી શક્ય છે. તેના આધારે, આ તમામ મૃત્યુ વિધિના નિયમો બનાવવામાં આવ્યા હતા. જો કોઈનું મૃત્યુ થાય છે, તો પરંપરાગત રીતે લોકો પહેલા મૃત શરીરના અંગૂઠાને એકસાથે બાંધે છે. આ ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે કારણ કે પગના અંગૂઠા બાંધવાથી મૂલાધારને એવી રીતે સજ્જડ બને છે કે પ્રાણી ફરી એકવાર શરીરમાં પ્રવેશી શકતો નથી અથવા પ્રવેશવાનો પ્રયાસ કરી શકતો નથી. “આ હું (શરીર) નથી” એવી જાગૃતિ સાથે જીવન જીવ્યું નથી.
શરીરના કોઈપણ ઓરિફિસમાંથી પ્રવેશવાનો પ્રયાસ કરશે. મૂળધારા એ સ્થાન છે જ્યાં જીવનનો જન્મ થાય છે અને જ્યારે શરીર ઠંડુ થવા લાગે છે, ત્યારે એકમાત્ર એવી જગ્યા જ્યાં તે અંત સુધી ગરમ રહે છે, તે છેલ્લું બિંદુ મૂળધારા છે. આ જ કારણ છે કે પહેલાના જમાનામાં મૃત્યુ પછી તરત જ અંતિમ સંસ્કાર કરવામાં આવતું હતું. શરીરને ચોક્કસ સમયમર્યાદામાં બાળી નાખવું જોઈએ, કારણ કે જીવન પાછું મેળવવાનો પ્રયાસ કરે છે.
કૃષિ સમુદાયોમાં, મૃત શરીરને પ્રથમ દફનાવવામાં આવતું હતું, કારણ કે તેઓ ઇચ્છતા હતા કે તેમના પૂર્વજોના શરીર જે માટીનો ટુકડો હતા તે માટીમાં પાછા જાય કે જેણે તેમને પોષણ આપ્યું હતું. આજે લોકો દુકાનમાંથી ખોરાક ખરીદે છે અને તે ક્યાંથી આવે છે તે જાણતા નથી, તેથી હવે તેને દફનાવવું યોગ્ય નથી. પહેલાના સમયમાં જ્યારે લોકો પાસે પોતાની જમીન હતી ત્યારે મૃતદેહને દફનાવતા પહેલા તેઓ હંમેશા મૃત શરીર પર મીઠું અને હળદર લગાવતા હતા જેથી તે ઝડપથી જમીનમાં ભળી જાય.
